Kompostownik domowy - jak zrobić i z czego powinien być wykonany?
Kompostowanie to nie tylko z segregowanie oraz utylizacja odpadów. To również doskonały sposób na ograniczenie generowanych w domu odpadów oraz na stworzenie naturalnego, ekologicznego nawozu do ogródka. Proces kompostowania jest banalnie prosty, a kompostownik można kupić lub stworzyć samodzielnie i umieścić go w dowolnym miejscu w domu lub w ogrodzie. Kompostownik w ogrodzie może obok oczywistej praktyczności mieć również charakter ozdobny. Budowa kompostownika nie jest skomplikowana, a korzyści z jego posiadania są ogromne.
Zobacz też:
JAK SEGREGOWAĆ ODPADY DO CZEGO SŁUŻY KOMPOSTOWNIK? ZASTOSOWANIE KOMPOSTU
Kompostowanie jest przede wszystkim świetnym sposobem na zagospodarowanie większości naturalnych odpadów biologicznych, które powstają codziennie w kuchni. Jednocześnie to dobra metoda segregowania odpadów kuchennych i obniżania kosztów ich utylizacji. A przy okazji można w prosty sposób stworzyć naturalny nawóz do ogródka. Osoby deklarujące kompostowanie bioodpadów często mogą skorzystać ze zniżek na wywóz śmieci. Dlatego warto poznać sposób działania kompostownika i zastosowania gotowego kompostu. Najpierw trzeba jednak wyjaśnić, na czym polega cały proces kompostowania.
CZEGO NIE WYRZUĆ NA KOMPOST
W domowych warunkach możliwe jest kompostowanie wszystkich resztek roślinnych i większości materiałów biodegradowalnych. Do kompostownika nie można wrzucać odpadów pochodzenia zwierzęcego - kości, mięsa, tłuszczu. Takie dodatki podczas rozkładania się wytwarzają nieprzyjemny zapach i powodują namnażanie się szkodliwych drobnoustrojów, które zaburzają procesy fermentacji resztek.
Wszelkie odpadki organiczne takie jak: resztki warzyw i owoców, przeterminowane przetwory, skorupki po jajkach, a nawet fusy z kawy i herbaty, odpowiednio składowane, pod wpływem wilgoci i temperatury będą się powoli rozkładać. W ten sposób dojdzie do powstania próchniczej masy. Po pewnym czasie będzie można ją wykorzystać jako dodatek użyźniający ziemię i poprawiający strukturę gleby. Na kompost może trafić także popiół drzewny i papier oraz niektóre odpady ogrodowe - np. skoszona trawa, suche liście, trociny, korzenie i uschnięte lub przekwitnięte rośliny i chwasty (bez nasion) czy stara ziemia z doniczek po przesadzaniu roślin domowych.
Proces kompostowania przebiega w kilku etapach:
- gromadzenie resztek i zapewnienie im odpowiednich warunków, w których namnożą się bakterie i rozpocznie naturalna fermentacja (trwa zazwyczaj kilka dni);
- wstępny, intensywny proces rozkładu, kiedy zgromadzone resztki roślinne utleniają się i rozpadają pod wpływem temperatury i pojawiających się drobnoustrojów (trwa od kilku dni do kilku tygodni);
- dalsze procesy rozkładu, czyli kompostowanie właściwe, w wyniku którego kompost zmniejsza swoja objętość. Pojawiają się grzyby i dżdżownice (trwa ok. miesiąca);
- kompostowanie wtórne, czyli dojrzewanie kompostu, które trwa do powstania próchnicy/humusu - luźnej masy o kwaśnym odczynie (powstaje w kilka miesięcy);
- powstanie dojrzałego kompostu bez dżdżownic i owadów. Ma on fakturę i zapach ziemi oraz nadaje się do wymieszania z glebą przeznaczoną pod uprawę roślin (w zależności od metody kompostowania gotowy nawóz powstaje po kilku miesiącach lub nawet roku). To całkowicie darmowy, bogaty w składniki odżywcze nawóz naturalny.
Zobacz też: CO TO ZNACZY ZERO WASTE
RODZAJE KOMPOSTOWNIKÓW
Najprostszą z metod kompostowania domowych odpadów jest kompostowanie pryzmowe. Polega ono na gromadzeniu w stos odpadków. Tak zebrane resztki organiczne dojrzewają na powietrzu. Choć sposób wydaje się prosty i wygodny rozwiązaniem, to niestety, ma swoje wady. Np. duży stos wymaga między innymi mieszania i rozluźniania składowanych odpadów, aby równomiernie mogły się rozkładać.
Poza tym, metoda jest niezbyt estetyczna. Nie da się z niej skorzystać w mieszkaniu lub domu bez dużego ogródka (na stos potrzeba bowiem sporo miejsca). Trzeba pamiętać też, że umieszczenie pryzmy z kompostem w ogrodzie, wymaga spełnienia warunków, określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury. Chodzi m.in. o zachowanie odpowiedniej odległości pryzmy od budynku, granicy działki, drogi oraz domu sąsiada. Idealnym rozwiązaniem jest więc wykorzystanie specjalnych pojemników do kompostowania odpadów.
KOMPOSTOWNIKI DREWNIANE CZY Z PLASTIKU?
Wśród dostępnych na rynku akcesorów do domowego kompostowania resztek, istnieją kompostowniki drewniane i wykonane z plastiku. Każdy z nich z powodzeniem można umieścić nie tylko w ogrodzie, ale też na balkonie, tarasie czy w garażu. Oba rodzaje kompostowników występują w wersjach z jedną, dwiema lub większą liczbą komór. Zbiorniki wykonane z tworzyw sztucznych są trwalsze i prostsze w utrzymaniu oraz dostępne w wielu wariantach kolorystycznych. Zaletą jest też ich cena. Najprostsze, małe pojemniki są dostępne już od kilkunastu złotych. Z kolei spory i solidny kompostownik to cena ok. 100-200 złotych. Niestety, gotowe zbiorniki są dostępne w ograniczonych kształtach i rozmiarach.
Kompostownik drewniany, poza tym, że jest w pełni naturalny, to niestety jest też nieco droższy od plastikowego. Ich ceny zaczynają się od kilkudziesięciu a kończą na kilkuset złotych. Możliwe jest jednak samodzielne wykonanie takiego kompostownika - z drewnianych skrzynek lub pozostałych po remoncie desek. Pojemniki kompostowe są dostępne w wielu rozmiarach, co pozwala odpowiednio dobrać je do naszych potrzeb. Dzielą się one na:
- kompostowniki otwarte- będące bardziej estetyczną alternatywą dla pryzm kompostowych. Składają się ze ścianek wyposażonych w otwory dostarczające tlen i ułatwiających odprowadzanie nadmiaru wilgoci z kompostu
- kompostowniki zamknięte - nazywane również termicznymi. W ich przypadku, dzięki zastosowaniu pokrywy, temperatura wewnątrz szybciej się podnosi. To sprawia, że nie czeka się zbyt długo na pojawianie się bakterii, co znacznie przyspiesza proces przetwarzania kompostu.
W przypadku kompostowników otwartych należy pamiętać, by zabezpieczyć je przed wiatrem i zwierzętami. W domu najlepiej sprawdzą się kompostowniki zamknięte. Będą one bardziej komfortowe w użytkowaniu, a zapach rozkładających się odpadów nie będzie uciążliwy.
Zobacz też:
KIEDY SIAĆ TRAWĘ KOMPOSTOWNIK ELEKTRYCZNY
Jedną z nowinek jest kompostownik elektryczny. To zasilany elektrycznie pojemnik, który samodzielnie rozdrabnia i miesza odpady. Zapewnia im odpowiednią temperaturę i wilgotność, zmniejszając ich objętość i tworzą kompost. Taki proces kompostowania jest szybki i czysty, ale niestety podczas pracy zużywa spore ilości prądu. Sam zakup urządzenia też jest większym wydatkiem, sięgającym nawet kilkuset złotych.
Istnieją tańsze urządzenia przeznaczone do elektrycznego utylizowania odpadów organicznych, które rozdrabniają, zmniejszają objętość i suszą odpadki. W ten sposób tworząc odpowiednik kompostu. Dyskusyjna jest jednak jakość powstałego nawozu - są to co prawda rozdrobnione i przetworzone resztki roślinne, ale pominięty został proces rozkładu i dojrzewania kompostu. Dlatego nawóz nie jest tak dobrej jakości, jak ten powstały w innych kompostownikach.
Ciekawym rozwiązaniem są kompostowniki obrotowe, umożliwiające mieszanie na bieżąco zebranych odpadów. Taki kompostownik najczęściej ma formę zbiornika w kształcie beczki umieszczonej na stelażu. Jest ona wyposażona w uchwyt lub korbę służącą do obracania pojemnika. Zastosowanie takiej konstrukcji znacznie przyspiesza dojrzewanie kompostu i co za tym idzie, również powstawania nawozu naturalnego.
Innym sposobem na przyspieszenie procesu dojrzewania kompostu jest termokompostownik. To zamykany pojemnik wykonany z tworzywa sztucznego, z grubymi ściankami wyposażonymi w izolację i niewielkie otwory, służące napowietrzaniu zawartości. Taka forma umożliwia stworzenie idealnych warunków wewnątrz pojemnika. Dzięki temu ekologiczny nawóz można otrzymać nawet kilka razy w roku.
CO TO JEST WERMIKOMPOSTOWANIE?
Jedną z polecanych metod jest też wermikompostowanie, czyli kompostownik z dżdżownicami. Ta opcja polecana jest szczególnie wtedy, gdy tworzy się kompostownik na balkon, taras lub do ogrodu. W pojemniku z odpadami zostają umieszczone dżdżownice, które żywią się roślinnymi resztkami. Są stale w ruchu, mielą i przetwarzają zawartość zbiornika. W ten sposób nie tylko przyspieszają proces dojrzewania kompostu i powstawania nawozu (nawet dwukrotnie!), ale też znacznie poprawiają jego jakość.
Takie robaki są dostępne w sklepach zoologicznych i wędkarskich. Czasami pojawiają się w sklepach ogrodniczych i bez problemu można je zamówić w sieci. Występują pod nazwą "dżdżownice kalifornijskie", "kompostowce różowe" lub po prostu "dżdżownice kompostowe". Nadają się zarówno do małych domowych kompostowników, jak i tych zewnętrznych, używanych na większą skalę.
Można postawić również na specjalne środki do wytwarzania kompostu. Zawierają one pożyteczne mikroorganizmy: bakterie lub grzyby, które inicjują i przyśpieszają proces fermentacji oraz dojrzewania kompostu. Preparaty najczęściej występują w formie sprayu, którym należy spryskać resztki umieszczane w domowym kompostowniku.
KOMPOSTOWNIK KUCHENNY - JAK ZACZĄĆ KOMPOSTOWANIE?
Jak samodzielnie zrobić kompostownik? Jest kilka prostych i niedrogich sposobów. Jak wspominaliśmy – można wykorzystać drewniane deski bądź skrzynki. W przypadku desek, należy je dopasować długością i zbić gwoździami w odpowiedni kształt. Użycie drewnianych skrzynek nie wymaga w zasadzie żadnych dodatkowych czynności - można je ustawić w dowolny sposób, nawet kilka obok siebie.
Podobnie jest w przypadku drewnianych palet - całe konstrukcje wystarczy ustawić pionowo i połączyć ich kąty, tworząc pojemnik z czterema ścianami. Gotowy, drewniany kompostownik trzeba odpowiednio zaimpregnować. Chodzi o to, by drewno, które będzie mieć kontakt z resztkami, zbyt szybko nie zgniło. Dobrym pomysłem jest też zamontowanie drewnianej klapy, która zabezpieczy zawartość kompostownika przed wiatrem i deszczem. Kompostownik można również wykonać z siatki ogrodowej.
Najprostsze kompostowniki do kuchni to zazwyczaj średniej wielkości wiaderka lub plastikowe zbiorniki z klapą z otworami. Są one dostępne w sklepach z wyposażeniem do domu. Proste kompostowniki zamknięte można też wykonać samodzielnie z niepotrzebnego pojemnika z pokrywką, starego garnka lub plastikowego wiaderka. Jedną z ładniejszych form są eleganckie, metalowe pojemniki, które mogą z powodzeniem stanąć w widocznym miejscu i nie będą szpecić.
Zobacz też:
JAK NIE MARNOWAĆ JEDZENIA? KUCHENNE ZERO WASTE KOMPOSTOWNIK OGRODOWY UMIEŚĆ BEZPOŚREDNIO NA GLEBIE
Większe kompostowniki warto wyposażyć w jedną ruchomą ścianę, która ułatwi późniejsze opróżnianie. Gotowy kompostownik ogrodowy dobrze jest umieścić bezpośrednio na glebie, aby do składowanych resztek mogły się przedostawać bakterie glebowe i organizmy przyspieszające rozkład.
Kompostownik może być też umieszczony na trwałej podstawie. Dzięki temu do powstającego kompostu nie będzie się dostawać wilgoć, ale również żadne składniki podłoża. A to wydłuży proces dojrzewania kompostu. Naturalne odpady, które stworzą kompost, zaleca się układać warstwami. Suche i mokre składniki powinny lądować naprzemiennie, całości nie należy ubijać, a struktura powinna być luźna. Trzeba również pamiętać, aby odpowiednio zabezpieczyć odpady przed deszczem.
KOMPOSTOWNIK DOMOWY A PORY ROKU
Aby zrobić kompost w domu, należy wyposażyć się w odpowiedni pojemnik. Na początek sprawdzi się nawet mały kompostownik. Kompostownik w domu powinien znajdować się w dobrze dostępnym miejscu, najlepiej w kuchni, gdzie powstaje najwięcej odpadów. Można też wystawić mały pojemnik kompostowy na balkon, aby miał dostęp do świeżego powietrza. Na początku warto użyć startera lub grzybni, która będzie działać jeszcze zanim odpady zaczną się rozkładać. Dobrze utrzymany i zadbany kompostownik nie powinien wydzielać nieprzyjemnego zapachu. Coraz częściej gotowe, kuchenne kompostowniki wyposażone są w wentylację i filtry węglowe, które neutralizują wszelkie zapachy powstające podczas fermentacji odpadów.
Najlepsze warunki do kompostowania są wiosną i jesienią. Resztki mają wówczas odpowiednią temperaturę i wilgotność oraz dogodne warunki do dojrzewania. Latem, gdy temperatura jest wysoka, trzeba dopilnować, aby kompostownik nie był narażony na bezpośrednie działanie słońca. Kompost bowiem wymaga ciepła, ale całkowity brak wilgoci znacznie spowolni proces dojrzewania, a resztki, zamiast fermentować, uschną.
Najlepiej, gdy kompostownik będzie ustawiony w zacienionym, osłoniętym od wiatru, miejscu. Resztki trafiające na kompost nie powinny gnić, a fermentować - jedno od drugiego bardzo łatwo rozróżnić po zapachu. Aby gromadzone resztki organiczne nie psuły się, zawartość kompostownika nie może być też zbyt mokra.
Zobacz też:
DEKORACJA OKNA W KUCHNIA - JAK ZAARANŻOWAĆ OKNO KUCHENNE ODKRYTE KOMPOSTOWNIKI ZABEZPIECZAMY PRZED ZIMĄ
Po dodaniu świeżych resztek, należy wymieszać je z pozostałą zawartością zbiornika, aby nie zgniły tylko sfermentowały. W przypadku pojawienia się kwaśnego zapachu, należy wymieszać zawartość. Natomiast gdy pojawi się pleśń, można dosypać do kompostownika suchych resztek, które wchłoną nadmiar wilgoci.
Odkryte kompostowniki wymagają opieki szczególnie zimą. Trzeba bowiem zabezpieczyć je przez zamarznięciem i osłonić przed ewentualnymi opadami śniegu. Zbiorniki zamykane, które znajdują się na otwartym tarasie lub balkonie, też warto dodatkowo zabezpieczyć, np. okrywając je.
Trzeba pamiętać, że niedojrzały kompost nie nadaje się do nawożenia gleby pod uprawę warzyw i owoców. W takiej sytuacji procesy rozkładu i fermentacji trwają, wytwarzają się gazy, a kompost staje się toksyczny dla roślin.
Miejsce na kompostownik - gdzie go ustawić?
Zależnie od charakteru kompostownika możemy ustawić go na przykład w kuchni, na balkonie, w piwnicy lub w przeznaczonej do tego części ogrodu. Samodzielnie przygotowany kompostownik ma tę zaletę, że odpowiada naszym potrzebom i jest dostosowany do warunków, jakimi dysponujemy. Pamiętajmy przy tym, że proces gnilny powoduje specyficzny zapach, więc o ile kompostowniki plastikowe możemy bez problemu przechowywać w domu, o tyle te otwarte, zrobione na przykład z palet czy starych desek z pewnością umieścić należy na zewnątrz, tam gdzie nie będą nikomu przeszkadzać.
Materiał organiczny umieszczany w kompostowniku musi mieć zapewnioną cyrkulację powietrza, zapewniony musi być również swobodny odpływ płynów, jakie powstają w procesie kompostowania biomasy.
Do czego można użyć materiał organiczny z kompostownika?
Wartościowy nawóz jaki otrzymamy z własnego kompostownika ma wiele zastosowań. Jak wykorzystać kompost? Możemy użyźnić nim ziemię w przydomowym ogródku.
Pamiętajmy też, że na przykład skorupki jaj wystarczy zalać wodą w słoiku - po kilku dniach otrzymamy świetny nawóz do kwiatów.
